İnsan vücudunda pek çok mikroorganizma yer alır. Bu mikroorganizmalar etkileri açısından düşünüldüğünde iyi ve kötü olarak ikiye ayrılırlar. Probiyotikler de bu iyi mikroorganizmalar grubunda yer alırlar. Özellikle bağırsak sağlığı için probiyotiklerin önemi büyüktür. Fakat bağırsaklar dışında da probiyotik mikroorganizmaların önemli olduğu yerler vardır. Vücut için yararları olan “Probiyotik nedir?” sorusuna cevap almak için yazımızı okuyabilirsiniz.
Probiyotik Nedir?
İnsan vücudunda trilyonlarca mikroorganizma bulunur. Bu mikroorganizmaların büyük çoğunluğu bağırsak içerisinde yaşar. Bağırsakta mikroorganizmaların denge içerisinde barınması ise insan sağlığı için büyük öneme sahiptir. Çünkü bağırsakların sağlıklı olması kişinin bağışıklığını, ruh halini, fiziksel hayatını doğrudan etkiler. Probiyotikler de bu dengeyi sağlamaya yardımcı olan yararlı bakterileri ve mayaları ifade etmek için kullanılan bir terimdir. Fakat probiyotiklerin büyük çoğunluğu bakterilerden meydana gelir.
Probiyotikler Ne İşe Yarar?
İnsan bağırsağı iyi ve kötü mikroorganizmaları bir arada barındırır. Bu bakteri popülasyonu bağırsak mikrobiyotası adını alır. Mikrobiyota çeşitliliği ne kadar fazla ve dengeli olursa kişinin sağlığını o derece etkiler. Probiyotikler ise bulundukları organlara yani mikrobiyotaya canlı şekilde ulaştıklarında görevlerini yerine getirebilirler. Bunun için probiyotiklerin mideden sağ çıkabilmesi gereklidir. Ulaştıkları mikroorganizma topluluğu içerisinde an itibariyle görevleri başlar. Görevleri ise vücut için zararlı olan diğer mikroorganizmalar ile savaşmaktır. Bu sırada probiyotikler aynı zamanda zararlı mikroorganizmaların büyümesini engelleyen asitler de üretirler.
Probiyotikler Nelerdir?
İnsan vücudunda yaşayan faydalı bakteri ve mayalardan oluşan probiyotikler insan mikrobiyomunun da büyük bir parçasıdır. Fakat insan mikrobiyomu kişiden kişiye değişebilen bir popülasyondur. Bu popülasyon kişinin çevresel ve genetik pek çok faktöründen kaynaklı değişiklik gösterebilir. Fakat ne derece değişirse değişsin probiyotikler vücut içerisinde belirli mikroorganizma cinslerini içerir. Bu mikroorganizmalardan bakteri olanlar Lactobacillus, Streptococcus, Bifidobacterium ve Enterococcus türleridir. Maya olarak ise en çok bulunan probiyotik mikroorganizma ise Saccharomyces boulardii’dir. Probiyotik mikroorganizmaların sağlığa faydalı etkilerine dair pek çok uygulama örneği vardır. Bazı türle ishal sorunu için düzenleyici görev yaparken, bazı türler ise konstipasyon kabızlık probleminin giderilmesinde etkili olabilir. Bu türlerin çeşitliliği kişinin sağlığında öneme sahip olur. Her tür başka bir yarar sağladığı için beslenme sırasında probiyotiklerin birden fazla kaynaktan sağlanması önem taşır.
Probiyotikler Hangi Organlarda Yer Alır?
Probiyotik mikroorganizmalar çoğunlukla bağırsaklarda bulunsa vücut içerisinde barındıkları ve fayda sağladıkları başka ortamlar da vardır. Bunlar:
- Bağırsak
- Ağız
- Vajina
- İdrar yolu
- Deri
- Akciğerler
Probiyotik İçeren Besinler
Probiyotikler vücuda yiyecekler, içecekler ve takviyeler yoluyla alınabilirler. Gün içerisinde çoğu insan normal beslenme düzeni ile probiyotik içeren besinleri vücutlarına alırlar. Bu besinler gün içerisinde sıklıkla tüketilen yoğurt ve turşu olarak öne çıkar. Fakat probiyotik besinler sadece bunlarla sınırlı değildir. Fermantasyon işlemi gören pek çok gıda da probiyotikler açısından zengindir. Çünkü fermantasyon işlemi sırasında faydalı bakterilerin sayısı artar. Fakat bazı besinlere dışarıdan probiyotik eklenmesi ile fonksiyonel bir hal alması sağlanabilir. Beslenme yoluyla vücuda probiyotik mikroorganizmaları almak için tüketilebilecek besinler şunlardır:
- Yoğurt: Sütün mayalanması ile elde edilen yoğurt insanlar tarafından en sık tüketilen probiyotik besindir. Özellikle bağırsak sağlığı için pek çok fayda sağlayan türde probiyotiği yoğurt içerisinde barındırır. Özellikle probiyotik organizmaların dışarıdan eklenmesi ile elde edilen yoğurtlar da vücuda probiyotik almak için iyi bir kaynaktır.
- Lahana Turşusu: Ev yapımı lahana turşuları da oluşum sırasında probiyotikler açısından zengin bir hal alır. Aynı zamanda Kore yemeği olarak bilinen Kimchi besini de probiyotikler açısından çok zengin bir besin olarak öne çıkar.
- Boza: Fermente pek çok besin ile yapılan bir geleneksel bir içecek olan boza probiyotiklerden zengindir. Aynı zamanda sadece probiyotikten değil antioksidanlardan da zengindir
- Kefir: Yoğurt gibi iyi bilinen probiyotik kaynaklarından biri de kefirdir. Kefirin probiyotik açısından bu kadar ön plana çıkmasının nedeni mayalandıktan sonra sadece probiyotik bakterileri değil aynı zamanda probiyotik mayaları da içerisinde barındırmasıdır.
- Ekşi Mayalı Ekmek: Pek çok kişi tarafından probiyotik mikroorganizma içerdiği bilinmeyen besinlerden biri de ekşi mayalı ekmektir. Ekşi mayalı ekmek özellikle sindirim sistemi için yarar sağlayabilen çeşitli probiyotikleri bünyesinde barındırır.
- Tarhana: Özellikle kış aylarında sıklıkla sofrada yer alan tarhana da geleneksel bir probiyotik üründür.
Diğer probiyotik besinler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Keçi sütü
- Boza
- Şalgam
- Soya ürünleri
- Sirke
- Parmesan
- Turşu
- Yoğurt
- Kefir
Probiyotik Faydaları Nelerdir?
Probiyotiklerin faydaları bulundukları yerdeki dengeyi oluşturmaya çalışmalarından kaynaklanır. Yapılan pek çok araştırma probiyotiklerin insan vücuduna pek çok faydası olduğunu gösterir. Bu faydalar bakterilerin suşuna göre değişiklik göstermekle birlikte çoğunlukla bağırsak üzerine etkilidir. “Probiyotik ne işe yarar?” diye sorulacak olursa, vücuda fayda sağlayabileceği durumlar şu şekilde sıralanabilir;
- İshal, gaz ve kabızlık
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Mayaların neden olduğu enfeksiyonlar
- Laktoz intoleransı
- Egzama
- Sepsis
- IBS
SİNDİRİM
Probiyotiklerin en çok yarar sağladığı alan bağırsak sağlığıdır. Bağırsaklar içerisinde çok fazla faydalı ve zararlı mikroorganizmayı barındırarak kendisine özgü bir flora oluştururlar. Bu flora içerisindeki faydalı mikroorganizmalar ne kadar çeşitli olursa o kadar çok sağlık için yararlıdır. Fakat bunun için öncelikle tüketilen besindeki yararlı bakterilerin bağırsağa kadar canlı ulaşması gerekir. Probiyotikler canlı şekilde bağırsağa ulaştıklarında şu faydaları sağlayabilirler;
- Antibiyotiğe bağlı ishalin iyileştirilmesi
- Gaz şikayetinin giderilmesi
- Kabızlık ve ishal bulgularının iyileşmesi
- IBS (irritabl bağırsak sendromu) semptomlarının düzelmesi
KİLO KAYBI
Probiyotikler üzerine yapılan bazı araştırmalar bağırsaklarda bulunan probiyotiklerin obezite ile arasında bir ilişki olduğunu öne sürer. Bazı probiyotik suşlarının özellikle de Lactobacillus gasseri karın yağlarında azalmaya yardımcı olduğuna dair çalışmalar mevcuttur.
RUH SAĞLIĞI
İkinci beyin olarak da adlandırılan bağırsak sağlıklı olmadığında kişilerde çeşitli ruhsal sorunlar meydana gelebilir. Bu nedenle bağırsak sağlığının korunması için mikrobiyota dengesinin iyi olması gerekir. Bağırsaklarda çeşitli mikroorganizmaların bulunması da bu nedenle ruh sağlığı için faydalı olabilir.
BAĞIŞIKLIK
Bağırsak bakterileri bağışıklık sistemi ile etkileşime girerek onu düzenlemeye yardımcı olurlar. Aynı zamanda zararlı mikroorganizmaların dışarı atılmasına da yardımcı olarak bağışıklık için pek çok görevde bulunurlar. Bu nedenle normal doğum sırasında annenin vajinal bakterileri ile bebeğin etkileşime girmesi bile gelecek hayatta kişinin bağışıklığını etkiler.
KADIN SAĞLIĞI
Probiyotik mikroorganizmaların bulunduğu yerlerden biri de vajinadır. Vajinanın kendi özgü bir mikrobiyomu vardır ve bu mikrobiyom içerisinde denge bozulduğunda enfeksiyon gibi sorunlar oluşabilir. Bazı Lactobacillus suşları ise vajinal mikrobiyomun dengesinin korunmasına yardımcı olarak bu tarz rahatsızlıkların önlenmesine yardımcı olur. Aynı zamanda regl döneminde, hamilelikte ve menopoz döneminde kadınların hormonal değişikliklerden kaynaklanan sindirim sistemi sorunlarının da giderilmesine yardımcı olur.
Ne Zaman Probiyotik Takviyesi Kullanılmalı?
Kişinin bağırsaklarında bulunan mikroorganizma sayıları antibiyotik kullanımı, strese maruz kalma veya kötü beslenme gibi nedenlerle olumsuz etkilenebilir. Bu durumda bağırsak dengesi bozulur ve kişi hastalıklara açık hale gelebilir. Bu tarz durumlarda bir probiyotik takviyesi kullanmak doktor tarafından önerilebilir. Fakat kontrolsüz probiyotik kullanımından da kaçınmak gereklidir.
İnsan sağlığı için pek çok öneme sahip olan probiyotikler besinler ile alınmaya çalışılmalıdır. Birden fazla fermente ürünün tüketilmesi ise sağlanan çeşitlilik bu yararların oluşmasını sağlar. Eğer kişi bir takviye alması gerektiğini düşünüyorsa mutlaka bir sağlık kurumuna başvurarak gerekli desteği almalıdır.
